Czy witamina D3 jest tym samym co witamina D?

Witamina D stanowi grupę związków chemicznych o podobnej strukturze chemicznej. Należy do nich między innymi witamina D3.

Szukając informacji na temat witaminy D, często możemy spotkać się z określeniem witamina D3, a także witamina D2. Pojawiają się wówczas wątpliwości dotyczące tego, jakie są różnice między nimi i którego składnika tak naprawdę potrzebuje nasz organizm.

Dwie główne formy witaminy D

Określenie “witamina D” odnosi się do grupy związków chemicznych rozpuszczalnych w tłuszczach[1]. Cechują się one budową czteropierścieniową, wzbogaconą łańcuchem bocznym. I to właśnie ze względu na budowę łańcucha bocznego możemy wyróżnić dwie podstawowe formy tej witaminy: D3 (cholekalcyferol) i D2 (ergokalcyferol)[2]. Różnice między tymi związkami polegają na obecności jednej grupy metylowej[3].

Witamina D2 i witamina D3 to substancje wyjściowe, które nie wykazują działania biologicznego[4]. Dopiero pod wpływem przemian w organizmie, głównie w wątrobie i nerkach, uzyskują aktywną postać witaminy D[5]. Pod względem aktywności biologicznej obie formy witaminy D są równoważne[6]. Inne jest jednak ich pochodzenie. Ergokalcyferol (witamina D2) występuje w roślinach, grzybach[7] i drożdżach[8], a cholekalcyferol (witamina D3) pochodzi z pokarmów zwierzęcych i wytwarzany jest w organizmie ludzkim pod wpływem promieni słonecznych[9].

Witamina D3 powstaje w ramach syntezy skórnej

Cholekalcyferol wytwarzany jest w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego typu B (UVB)[10]. Jest to najważniejsze naturalne źródło witaminy D3. Szacuje się, że synteza skórna może pokrywać nawet 80-100% dziennego zapotrzebowania na witaminę D, dlatego jest to najważniejsze źródło jej pozyskiwania[11].

W jaki sposób przebiega proces syntezy skórnej? W keratynocytach warstwy kolczystej i podskórnej naskórka znajduje się prowitamina D (7-dehydrocholesterol). Pod wpływem oddziaływania na skórę promieni UVB (długość fali 290-315 nm) dochodzi do syntezy, w ramach której powstaje witamina D3 (cholekalcyferol)[12]. Jest to forma nieaktywna, która dopiero pod wpływem odpowiednich enzymów zostaje metabolizowana do formy aktywnej[13]. Związek powstały w skórze transportowany jest do wątroby, gdzie ulega kolejnym przekształceniom. Ostatni etap syntezy zachodzi głównie w nerkach[14].

Synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych jest najbardziej efektywna w okresie od kwietnia do września, przy czym należy przebywać na słońcu przynajmniej przez 15 minut w godzinach pomiędzy 10:00 a 15:00, odsłaniając co najmniej 18% powierzchni skóry (przedramiona i częściowo nogi)[15]. W miesiącach jesienno-zimowych w Polsce efektywność syntezy jest zdecydowanie niższa.

Trzeba też brać pod uwagę wiele czynników, które mogą ograniczać prawidłowy przebieg tego procesu, a zaliczamy do nich m.in. stosowanie kremów z filtrami[16] czy zanieczyszczenia powietrza[17]. Nie istnieje jednak ryzyko zatrucia witaminą D w przypadku nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne[18] (witamina D degradowana jest do związków nieaktywnych[19]). Inaczej wygląda kwestia nadmiernego spożycia witaminy D w przypadku suplementacji, dlatego przyjmując suplementy diety zawsze należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania.

Witamina D3 pochodzi też z produktów zwierzęcych

Witamina D3 może być przyswajana również z pokarmami pochodzenia zwierzęcego[20]. Związek pochodzący z diety, podobnie jak w przypadku syntezy skórnej, jest transportowany do wątroby, gdzie ulega kolejnym przemianom do postaci aktywnej[21].

Najwięcej witaminy D3 znajduje się w tłustych rybach morskich, jak np. węgorz, łosoś, makrela czy śledź[22]. Oprócz tego jest obecna również w mięsie i przetworach mięsnych (m.in. wątroba wieprzowa), a także jajach (żółtko), maśle, serach żółtych, mleku (niewielkie ilości)[23].

Różne formy witaminy D, a suplementacja

Witamina D to grupa związków o podobnej budowie, dlatego też w przypadku suplementacji zastosowanie znajduje kilka substancji. Chociaż istnieją różnice w ich strukturze chemicznej, to jednak wszystkie zaspokajają zapotrzebowanie na witaminę D. Jednocześnie wiele źródeł podaje, że działanie witaminy D3 jest silniejsze niż witaminy D2 – nawet o 30%[24]. Zaleca się również, aby preparaty uzupełniające codzienną dietę przyjmować podczas jedzenia, gdyż wówczas witamina D wykazuje największą wchłanialność[25].

Najważniejsze funkcje witaminy D w organizmie

Witamina D bierze udział w wielu procesach życiowych i odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Najważniejszą funkcją witaminy D jest wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową, a także udział w mineralizacji tkanki kostnej[26]. Jest więc istotna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju kości u dzieci. Oprócz tego wykazuje działanie immunologiczne[27], pomagając w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Witamina D, która ukrywa się pod różnymi postaciami, często określana jest mianem “witaminy słońca” – ze względu na syntezę skórną pod wpływem promieni słonecznych, a także “witaminy życia” – ponieważ wpływa na wiele procesów życiowych zachodzących w naszym organizmie. Jest nam potrzebna na każdym etapie naszego życia – od narodzin, aż do późnej starości.

[1] Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D na organizm człowieka, Med Rodz 2015; 2(18): 61-66, Borgis, s, 61.

[2] Tamże, s. 61, 64.

[3] Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(1):38-46, Via Medica, s. 41.

[4] Łuczak J.Y., Witamina D: nowe rekomendacje, Food Forum, 2014, 1 (4), s. 2.

[5] Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D w organizmie, Diagn Lab. 2019; 55(1): 55-60, s. 55.

[6] Miętka A., Witamina D – właściwości i działanie, Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, s. 4.

[7] Tamże. 4.

[8] Cyt. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D…, s. 55.

[9] Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 4, 203–210, s. 203.

[10] Cyt. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające…, s. 41.

[11] Rusińska A i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy Neonatologii 2018;24(1):1–24, s. 7.

[12] Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 61.

[13] Cyt. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D…, s. 203.

[14] Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 61.

[15] Kazimierska I., Deficyt witaminy D w polskiej populacji jest ogromny, Puls Farmacji Nr 10 (100) 9 Grudnia 2015, s. 14.

[16] Cyt. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D…, s. 57.

[17] Cyt. Kazimierska I., Deficyt witaminy D…, s. 14.

[18] Cyt. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D…, s. 203.

[19] Cyt. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D…, s. 57.

[20] Cyt. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające…, s. 41.

[21] Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 61.

[22] Cyt. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D…, s. 57.

[23] Cyt. Kazimierska I., Deficyt witaminy D…, s. 14.

[24] Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 64.

[25] Tamże. s. 64.

[26] Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 62.

[27] Tamże s. 62.