Czy witamina D3 jest tym samym co witamina D?

Witamina D stanowi grupę związków chemicznych o podobnej strukturze chemicznej. Należy do nich między innymi witamina D3.

Szukając informacji na temat witaminy D, często możemy spotkać się z określeniem witamina D3, a także witamina D2. Pojawiają się wówczas wątpliwości dotyczące tego, jakie są różnice między nimi i którego składnika tak naprawdę potrzebuje nasz organizm.

Dwie główne formy witaminy D

Określenie “witamina D” odnosi się do grupy związków chemicznych rozpuszczalnych w tłuszczach¹. Cechują się one budową czteropierścieniową, wzbogaconą łańcuchem bocznym. I to właśnie ze względu na budowę łańcucha bocznego możemy wyróżnić dwie podstawowe formy tej witaminy: D3 (cholekalcyferol) i D2 (ergokalcyferol)². Różnice między tymi związkami polegają na obecności jednej grupy metylowej³.

Witamina D2 i witamina D3 to substancje wyjściowe, które nie wykazują działania biologicznego⁴. Dopiero pod wpływem przemian w organizmie, głównie w wątrobie i nerkach, uzyskują aktywną postać witaminy D⁵. Pod względem aktywności biologicznej obie formy witaminy D są równoważne⁶. Inne jest jednak ich pochodzenie. Ergokalcyferol (witamina D2) występuje w roślinach, grzybach⁷ i drożdżach⁸, a cholekalcyferol (witamina D3) pochodzi z pokarmów zwierzęcych i wytwarzany jest w organizmie ludzkim pod wpływem promieni słonecznych⁹.

Witamina D3 powstaje w ramach syntezy skórnej

Cholekalcyferol wytwarzany jest w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego typu B (UVB)¹⁰. Jest to najważniejsze naturalne źródło witaminy D3. Szacuje się, że synteza skórna może pokrywać nawet 80-100% dziennego zapotrzebowania na witaminę D, dlatego jest to najważniejsze źródło jej pozyskiwania¹¹.

W jaki sposób przebiega proces syntezy skórnej? W keratynocytach warstwy kolczystej i podskórnej naskórka znajduje się prowitamina D (7-dehydrocholesterol). Pod wpływem oddziaływania na skórę promieni UVB (długość fali 290-315 nm) dochodzi do syntezy, w ramach której powstaje witamina D3 (cholekalcyferol)¹². Jest to forma nieaktywna, która dopiero pod wpływem odpowiednich enzymów zostaje metabolizowana do formy aktywnej¹³. Związek powstały w skórze transportowany jest do wątroby, gdzie ulega kolejnym przekształceniom. Ostatni etap syntezy zachodzi głównie w nerkach¹⁴.

Synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych jest najbardziej efektywna w okresie od kwietnia do września, przy czym należy przebywać na słońcu przynajmniej przez 15 minut w godzinach pomiędzy 10:00 a 15:00, odsłaniając co najmniej 18% powierzchni skóry (przedramiona i częściowo nogi)¹⁵. W miesiącach jesienno-zimowych w Polsce efektywność syntezy jest zdecydowanie niższa.

Trzeba też brać pod uwagę wiele czynników, które mogą ograniczać prawidłowy przebieg tego procesu, a zaliczamy do nich m.in. stosowanie kremów z filtrami¹⁶ czy zanieczyszczenia powietrza¹⁷. Nie istnieje jednak ryzyko zatrucia witaminą D w przypadku nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne¹⁸ (witamina D degradowana jest do związków nieaktywnych¹⁹). Inaczej wygląda kwestia nadmiernego spożycia witaminy D w przypadku suplementacji, dlatego przyjmując suplementy diety zawsze należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania.

Witamina D3 pochodzi też z produktów zwierzęcych

Witamina D3 może być przyswajana również z pokarmami pochodzenia zwierzęcego²⁰. Związek pochodzący z diety, podobnie jak w przypadku syntezy skórnej, jest transportowany do wątroby, gdzie ulega kolejnym przemianom do postaci aktywnej²¹.

Najwięcej witaminy D3 znajduje się w tłustych rybach morskich, jak np. węgorz, łosoś, makrela czy śledź²². Oprócz tego jest obecna również w mięsie i przetworach mięsnych (m.in. wątroba wieprzowa), a także jajach (żółtko), maśle, serach żółtych, mleku (niewielkie ilości)²³.

Różne formy witaminy D, a suplementacja

Witamina D to grupa związków o podobnej budowie, dlatego też w przypadku suplementacji zastosowanie znajduje kilka substancji. Chociaż istnieją różnice w ich strukturze chemicznej, to jednak wszystkie zaspokajają zapotrzebowanie na witaminę D. Jednocześnie wiele źródeł podaje, że działanie witaminy D3 jest silniejsze niż witaminy D2 – nawet o 30%²⁴. Zaleca się również, aby preparaty uzupełniające codzienną dietę przyjmować podczas jedzenia, gdyż wówczas witamina D wykazuje największą wchłanialność²⁵.

Najważniejsze funkcje witaminy D w organizmie

Witamina D bierze udział w wielu procesach życiowych i odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Najważniejszą funkcją witaminy D jest wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową, a także udział w mineralizacji tkanki kostnej²⁶. Jest więc istotna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju kości u dzieci. Oprócz tego wykazuje działanie immunologiczne²⁷, pomagając w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Witamina D, która ukrywa się pod różnymi postaciami, często określana jest mianem “witaminy słońca” – ze względu na syntezę skórną pod wpływem promieni słonecznych, a także “witaminy życia” – ponieważ wpływa na wiele procesów życiowych zachodzących w naszym organizmie. Jest nam potrzebna na każdym etapie naszego życia – od narodzin, aż do późnej starości.

1. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D na organizm człowieka, Med Rodz 2015; 2(18): 61-66, Borgis, s, 61.
2. Tamże, s. 61, 64.
3. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(1):38-46, Via Medica, s. 41.
4. Łuczak J.Y., Witamina D: nowe rekomendacje, Food Forum, 2014, 1 (4), s. 2.
5. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D w organizmie, Diagn Lab. 2019; 55(1): 55-60, s. 55.
6. Miętka A., Witamina D – właściwości i działanie, Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, s. 4.
7. Tamże. 4.
8. Cyt. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D…, s. 55.
9. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 4, 203–210, s. 203.
10. Cyt. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające…, s. 41.
11. Rusińska A i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy Neonatologii 2018;24(1):1–24, s. 7.
12. Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 61.
13. Cyt. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D…, s. 203.
14. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 61.
15. Kazimierska I., Deficyt witaminy D w polskiej populacji jest ogromny, Puls Farmacji Nr 10 (100) 9 Grudnia 2015, s. 14.
16. Cyt. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D…, s. 57.
17. Cyt. Kazimierska I., Deficyt witaminy D…, s. 14.
18. Cyt. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D…, s. 203.
19. Cyt. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D…, s. 57.
20. Cyt. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające…, s. 41.
21. Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 61.
22. Cyt. Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B., Rola witaminy D…, s. 57.
23. Cyt. Kazimierska I., Deficyt witaminy D…, s. 14.
24. Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 64.
25. Tamże. s. 64.
26. Cyt. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D…, s. 62.
27. Tamże s. 62.