Witamina D dla kobiet - jakie ma znaczenie?

Czy witamina D ma jakieś szczególne znaczenie dla kobiet? Tak. Zwłaszcza dla kobiet, które mają większe zapotrzebowanie na tę witaminę. Badania wykazały, że prawie połowa kobiet w ciąży przyjmuje zbyt mało witaminy D. Dlaczego kobiety powinny szczególnie dbać o to, by dostarczać do organizmu odpowiednie ilości witamin?

Najlepsze źródła witaminy D dla kobiet

Najlepszym źródłem witaminy D dla kobiet jest słońce, a dokładniej synteza skórna zachodząca pod wpływem promieni UV. W ten sposób można skutecznie pokryć większość dziennego zapotrzebowania na ten cenny dla zdrowia składnik. Aby proces mógł nastąpić w sposób najbardziej efektywny, należy codziennie przebywać na słońcu w godzinach 10-15 przynajmniej przez 15 minut, odsłaniając przy tym minimum 18% powierzchni skóry (np. przedramiona i częściowo nogi). Nie można przy tym stosować kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi. Oczywiście trzeba też pamiętać o rozważnym korzystaniu z takich kąpieli słonecznych, gdyż w nadmiarze mogą one mieć negatywny wpływ na zdrowie. Na skuteczność syntezy skórnej wpływa szereg różnych czynników, w tym m.in. pora roku (w okresie jesienno-zimowym synteza jest mało efektywna), zachmurzenie, szerokość geograficzna, poziom zanieczyszczenia powietrza, pigmentacja skóry itd^[1].

Drugim źródłem naturalnej witaminy D dla kobiet jest dieta, która pozwala pokryć ok. 20% dziennego zapotrzebowania. Do produktów, które są pod tym względem najbardziej wartościowe, zaliczamy m.in.:

• tłuste ryby morskie (m.in. śledź, makrela, łosoś, sardynki),
• jajka (żółtko),
• mleko,
• tłuste sery (głównie żółte)^[2].

W roślinach witamina D praktycznie nie występuje. Wyjątkiem są w tym przypadku drożdże i grzyby^[3].

Suplementacja witaminy D u kobiet

Według wytycznych suplementacji witaminą D dla mieszkańców Europy Środkowej z 2013 roku oraz aktualizacji z 2018 roku, rekomendowane ilości witaminy D dla osób dorosłych (kobiet i mężczyzn) wynoszą: 800-2000 j.m./dzień (20-50 µg/d). Kobietom w ciąży zaleca się suplementację wit. D w ilości takiej samej jak osobom dorosłym oraz monitorowanie poziomu witaminy D we krwi i utrzymywanie go w zakresie 30-50 ng/ml. Jeśli nie ma możliwości monitorowania tego poziomu, należy suplementować 2000 j.m./dzień. U kobiet w ciąży powinno się to odbywać zawsze pod kontrolą lekarza.

Czy kobiety w ciąży mogą być narażone na niedobór witaminy D?

W organizmie kobiety ciężarnej zachodzi szereg zmian, których celem jest zapewnienie optymalnej ilości wapnia potrzebnej do mineralizacji układu szkieletowego płodu. Witamina D3 odgrywa istotną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Warunkuje też prawidłową absorpcję wapnia. Jednocześnie przyszłe mamy mogą być szczególnie narażone na ryzyko niedoboru witaminy D, co ma negatywny wpływ nie tylko na ich zdrowie, ale również potomstwa^[4].

Niedobory witaminy D u kobiet w ciąży wynikają głównie z rzadkiego przebywania na słońcu, a także stosowania kremów z filtrem, które zabezpieczają wprawdzie przed szkodliwym wpływem promieni UV, ale jednocześnie blokują je i ograniczają możliwość efektywnego przebiegu syntezy skórnej. Kolejnym czynnikiem jest niskie spożycie produktów bogatych w tę witaminę. Szczególnie kobiety stosujące diety roślinne, a więc eliminujące mięso (w tym ryby) oraz produkty pochodzenia zwierzęcego, mogą być narażone na ewentualne deficyty.

Konsekwencje niedoborów witaminy D dotyczą nie tylko kobiety ciężarnej, ale i jej płodu, który jest całkowicie zależny od matki — również w zakresie dostępu do 25-hydroksywitaminy D transportowanej przez łożysko. Deficyty tego składnika mogą wpływać nie tylko na układ szkieletowy rozwijającego się dziecka, ale również na funkcjonowanie wielu innych układów. Oprócz tego przy niedoborach witaminy D może dojść do utraty wapnia z kości ciężarnej^[5].

Jak suplementować witaminę D u kobiet w ciąży?

Kobiety ciężarne i karmiące mają zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D ze względu na zachodzące w ich organizmie przemiany związane ze wzrostem płodu, często ograniczone przebywanie na słońcu i niewłaściwą podaż z dietą^[6]. W związku z tym suplementacja jest w pełni uzasadniona, a stosowne działania w tym kierunku warto podjąć najlepiej już na etapie planowania ciąży.

Podkreślić jednak należy, że dawka witaminy D dla kobiet w ciąży powinna być ustalana indywidualnie przez lekarza. Wcześniej niezbędne jest wykonanie badania stężenia 25 (OH)D we krwi. Jak już zostało wspomniane wcześniej, u ciężarnych najczęściej stosuje się dawki jak u osób dorosłych, a więc 800‒2000 IU/dobę (20,0‒50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała. Przyjmowanie preparatów z witaminą D powinno odbywać się w miesiącach od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli w miesiącach letnich nie można zapewnić efektywnej syntezy skórnej^[7].

Po potwierdzeniu ciąży ginekolog może zdecydować o zastosowaniu u pacjentki suplementacji w dawce 1500‒2000 IU/dobę (37,5‒50,0 μg/dobę), która stosowana jest nie później niż do drugiego trymestru. Zalecane jest przy tym regularne monitorowanie stężenia 25 (OH) D, aby dostosowywać dawkę adekwatnie do potrzeb oraz obserwować skuteczność wdrożonej suplementacji. Celem działań profilaktycznych jest osiągnięcie i podtrzymanie stężenia 25 (OH) D na poziomie 30‒50 ng/ml (75‒125 nmol/l) we krwi^[8].

^[1] Kazimierska I., Deficyt witaminy D w polskiej populacji jest ogromny, Puls Farmacji nr 10 (100) 9 Grudnia 2015, s. 14.
^[2] Świątkowska D., Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, s. 70.
^[3] Wnęk D., Witamina D – jaka dawka jest bezpieczna?, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/139889,witamina-d-jaka-dawka-jest-bezpieczna, [dostęp: 5.06.2022]
^[4] Cyt. Świątkowska D., Poradnik żywienia kobiet…, s. 71.
^[5] Cyt. Świątkowska D., Poradnik żywienia kobiet…, s. 71.
^[6] Grygiel-Górniak B., Puszczewicz M., Witamina D – nowe spojrzenie w medycynie i reumatologii, Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; tom 68: 359-368, s. 366.
^[7] Cyt. Świątkowska D., Poradnik żywienia kobiet…, s. 72.
^[8] Tamże.