Witamina D3 w ciąży – o czym warto wiedzieć?

Witamina D jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu ciężarnej, a także rozwijającego się w macicy dziecka. Jest ona niezwykle ważna dla układu nerwowego, kości oraz odporności. Wiele wskazuje również na to, że stanowi jeden z czynników zapobiegania powikłaniom w ciąży. Sprawdź, czy konieczna jest suplementacja witaminy D przez ciężarne.

Witamina D to właściwie grupa organicznych związków chemicznych o charakterze steroidowym. Są one znane również pod ogólnym pojęciem „kalcyferole”. Najważniejsze z nich to witamina D2 i witamina D3. Pierwsza z nich naturalnie występuje w roślinach, natomiast druga w organizmach zwierzęcych. Wszystkie formy są rozpuszczalne w tłuszczach [1].

Witamina D3 w ciąży – rola w organizmie matki i dziecka

U kobiet ciężarnych wzrasta zapotrzebowanie na witaminę D. W ich przypadku substancja ta odpowiada nie tylko za funkcjonowanie organizmu matki. Jest również potrzebna do prawidłowego rozwoju dziecka. Warunkuje także zdrowy przebieg ciąży – istnieją badania, które wskazują, że odpowiednie stężenie witaminy D zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań ciążowych.

Witamina D reguluje gospodarkę wapniową. Dzięki niej zachodzi optymalne wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym, co ma istotny wpływ na mineralizację kości [2]. W ciąży ma to szczególne znaczenie. Zaobserwowano, że ciężarne tracą 2–4% masy kostnej, co jest związane z niedoborem wapnia i witaminy D w ciąży. Natomiast w przypadku dziecka dzięki tej substancji może prawidłowo rozwijać się szkielet oraz zawiązki zębowe [3].

Witamina D reguluje funkcjonowanie narządów wewnętrznych. Istotnie wpływa na czynność wewnątrzwydzielniczą trzustki, tarczycy, nadnerczy i przysadki mózgowej. W badaniach zaobserwowano, że wzrost jej stężenia spowalnia spadek poziomu androgenów, który jest związany z naturalnymi procesami starzenia się organizmu. Ponadto witamina D może regulować wydzielanie insuliny [2] oraz stężenie glukozy we krwi. Tym samym zmniejszać ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej [3].

W badaniach potwierdzono także korzystny wpływ witaminy D na układ nerwowy. Ma to związek z obecnością jej receptorów w komórkach centralnego i obwodowego układu nerwowego [2]. Testy przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że substancja ta ma istotny udział w rozwoju mózgu płodu [3].

Witamina D jest ważna również dla układu immunologicznego. Dzięki niej zwiększa się produkcja katelidycyny przez monocyty. Jest to peptyd, który ma właściwości bakteriobójcze. Dzięki temu organizm lepiej radzi sobie ze zwalczaniem drobnoustrojów chorobotwórczych. Ponadto pozwala utrzymać prawidłowy poziom limfocytów Th1 i Th2. Wykazano także, że witamina D ma wpływ na zmniejszenie ilości cytokin prozapalnych [4].

Z metaanalizy przeprowadzonych do tej pory badań wynika również, że odpowiednie stężenie witaminy D w ciąży zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego, konieczności przeprowadzenia cięcia cesarskiego, stanu przedrzucawkowego, niskiej masy urodzeniowej noworodka [5], a także zakażeń dróg rodnych [3]. Warto jednak pamiętać, że nie jest to jedyny czynnik ryzyka wystąpienia tych zaburzeń, dlatego powikłania mogą wystąpić mimo odpowiedniego poziomu witaminy D3.

Prawidłowe stężenie witaminy D w ciąży

Za pożądane stężenie witaminy D3 w ciąży uznaje się wartości powyżej >30–50 ng/ml [6]. Wartości poniżej 30 ng/ml oznaczają niedobór tej substancji [3]. Poziom witaminy D w surowicy krwi można ustalić dzięki badaniom laboratoryjnym krwi.

Dane wskazują, że małe stężenie witaminy D dotyczy wielu ciężarnych – nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Na deficyt ma wpływ wiele czynników – m.in. [3]:

• niska ekspozycja na światło słoneczne,
• dieta,
• otyłość,
• odcień skóry,
• stosowanie kremów z filtrem (jednak nie jest zalecane zrezygnowanie z tego typu ochrony!).

W czasie ciąży synteza witaminy D wzrasta dwukrotnie. Jest to mechanizm adaptacyjny, który pozwala na bardziej efektywne wchłanianie wapnia z jelit. Dzięki temu substancja ta może być dostarczana przez łożysko do organizmu rozwijającego się dziecka. Synteza przekazywanego przez matkę 1,25(OH)2D zachodzi w nerkach płodowych. We krwi pępowinowej stwierdza się około 70% stężenia witaminy D we krwi ciężarnej [3].

Czym grozi niedobór witaminy D?

Niedobór witaminy D niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne dla ciężarnej, jak i jej dziecka. Dlatego konieczne jest kontrolowanie stężenia tej substancji we krwi i podejmowanie działań, których celem jest zapobieganie deficytowi.

Możliwe skutki niedoboru witaminy D to [3]:

• zbyt niskie stężenie wapnia we krwi dziecka i matki,
• demineralizacja układu szkieletowego dziecka i rozmiękanie potylicy,
• zaburzenie rozwoju zawiązków zębowych u dziecka,
• zwiększone ryzyko wystąpienia krzywicy,
• zwiększone ryzyko wystąpienia chorób alergicznych u dziecka,
• zwiększona podatność na infekcje,
• zaburzenia rozwoju mózgu u płodu (badania przeprowadzone na zwierzętach).

Duże niedobory witaminy D zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych, stanu przedrzucawkowego i nadciśnienia w ciąży. Są to zaburzenia, które niosą za sobą ryzyko pogorszenia stanu zdrowia, a nawet utraty życia [7].

Źródła witaminy D

Zalecane dzienne spożycie witaminy D3 w czasie ciąży wynosi 2000 IU na dobę. Jest ona taka przez wszystkie miesiące [6].

Wytwarzanie witaminy D pod wpływem promieni słonecznych

Witamina D może być produkowana przez organizm. Synteza zachodzi w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego w zakresie fali UVB. W Polsce produkcja taka ma miejsce od kwietnia do września. Aby mogła nastąpić, konieczna jest przynajmniej 15-minutowa ekspozycja – najlepiej w godzinach od 10 do 15. Dzięki temu możliwe jest pokrycie całego zapotrzebowania na witaminę D. Natomiast w miesiącach zimowych synteza skórna witaminy D nie zachodzi w ogóle lub w niedostatecznym stopniu [3].

Witamina D3 w pożywieniu

Źródłem witaminy D w diecie są głównie ryby morskie. Jej duża ilość jest obecna również w tranie, ale jego spożywanie nie jest zalecane w przypadku kobiet ciężarnych ze względu na witaminę A, której nadmiar ma niekorzystny wpływ na dziecko [3]. Niektóre produkty są dodatkowo wzbogacane o tą substancję.

Suplementy diety

Suplementacja witaminą D jest wskazana przede wszystkim w miesiącach jesienno-zimowych, kiedy nie zachodzi synteza skórna. W niektórych przypadkach lekarze zalecają ją przez cały rok, aby zminimalizować ryzyko niedoborów.

Suplementacja witaminy D3 w ciąży

Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie organizmu oraz poważne skutki niedoboru witaminy D zalecana jest jej suplementacja w ciąży. Rutynowe przyjmowanie suplementów diety wydaje się być uzasadnione ze względu na skalę deficytu witaminy D u noworodków. Wskazuje się również na fakt, że im wcześniej rozpocznie się suplementacja witaminą D, tym większe korzyści [5]. Rekomendowana dawka dla ciężarnych wynosi 2000 IU na dobę. Jednak wskazane jest kontrolowanie stężenia tej substancji i dopasowanie dawki indywidualnie, tak, aby utrzymać stężenie witaminy D na poziomie 30–50 ng/ml [6].

 

Źródła:

1. K. Sałagan, Rola witaminy D3 w patogenezie chorób skóry, “Kosmetologia Estetyczna” 2016, nr 5, s. 15-22.
2. A. Grafka i in., Rola witaminy D w organizmie, “Diagnostyka Laboratoryjna” 2019, nr 55, s. 55-60.
3. J. Czech-Kowalska, E. Wietrak, M. Popiel, Znaczenie witaminy D w czasie ciąży i laktacji, “GinPolMedProject” 2011, nr 1, s. 48-61.
4. J. Gawryś, K. Gawryś, A. Doroszko, Sezonowe zmiany stężenia witaminy D i ich wpływ na jej suplementację, “Kosmetologia Estetyczna” 2016, nr 5, s. 561-566.
5. T. Paszkowski, Rola witaminy D w ciąży – przegląd najnowszych doniesień, “Forum Położnictwa i Ginekologii” 2017 https://solderol.pl/wp-content/uploads/2020/08/Rola-wit.-D-prof.-T.Paszkowski.pdf (dostęp 19.04.2022).
6. A. Rusińska i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – Nowelizacja 2018, “Postępy Neonatologii” 2018 nr 24, s. 1-24.
7. J. Misiorowska, W. Misiorowski, Rola witaminy D w ciąży, “Postępy Nauk Medycznych” 2014, nr 12, s. 865-871.